توسعه سازوکارهای اعتبارسنجی هوشمند، در جهت تسهیل روند توسعه فراگیری مالی
نسترن همتی‌نژاد، توسعه کسب و کار ویپاد – داتین / با افزایش تورم در سالیان متمادی و کاهش قدرت خرید نقدی توسط افراد جامعه، اقبال و تمایل به خرید قسطی و دریافت تسهیلات میان مردم گسترش پیدا کرده است. کسب‌وکارها در پاسخ به این نیاز جامعه، در خرید اقساطی و از دست ندادن بازار خود، به فروش خدمات به‌صورت اقساطی و اعتباری روی آورده‌اند.
مؤسسات اعتباری که بانک‌ها به‌عنوان رکن اساسی آن شناخته می‌شوند، نقش اصلی را در اعطای تسهیلات و اعتبار به مردم بر عهده دارند. اما در این مسیر با ریسک‌هایی همچون ریسک عدم وصول مطالبات مواجه شده‌اند که همواره در تلاش هستند تا با آن مقابله کنند.
بانک‌ها نیازمند بررسی کامل مشتریان و متقاضیان دریافت اعتبار از ابعاد کیفی و کمی هستند تا از این طریق، ارزیابی کاملی از توان بازپرداخت آن‌ها و احتمال عدم بازپرداخت داشته باشند و ریسک عدم وصول مطالبات خود را کاهش دهند.
در مدل سنتی، بانک‌ها برای مدیریت ریسک، از روش‌هایی مانند دریافت تضامین و وثایق سنگین (ملک، چک، سفته، چندین ضامن و غیره) از مشتریان استفاده می‌کردند که انجام آن برای همه اقشار جامعه امکان‌پذیر نبود. همچنین مراجعه حضوری به شعب بانکی جهت ثبت درخواست به دلیل زمان‌بر بودن و گاها بروز خطا مانع دسترسی راحت و مقرون‌به‌صرفه عموم مردم به خدمات تسهیلاتی و اعتباری می‌شد.
فراگیری مالی در پاسخ به این چالش اجتماعی-اقتصادی به‌وجود آمد تا اطمینان حاصل شود که تمامی افراد جامعه از امکان دسترسی به خدمات مالی بهره‌مند می‌شوند. بهره‌برداری از ابزارهای جدید دیجیتال برای گسترش فراگیری مالی به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، با بهره‌گیری از روش‌ها و فرایندهای متناسب با توانمندی‌های مردم، نقش اساسی در توسعه و تعمیق فراگیری مالی به همراه رشد اقتصادی خواهد داشت.
کسب‌وکارها با بهره‌گیری از این روش‌های نوآورانه که آگاهی از سطح ریسک هر مشتری را به همراه دارد، به ارائه تسهیلات و اعتبارات خود به مشتریانی که احتمال عمل به تعهداتشان بالاتر است، می‌پردازند. تا علاوه‌بر دسترس‌پذیری خدمات مالی برای همگان، ریسک اعتباری کسب‌وکار خود را نیز مدیریت کنند.
در این مرحله، اعتبارسنجی که به بررسی و شناخت مشتریان و سنجیدن تمکن مالی آنان می‌پردازد به کمک کسب‌وکارها خواهد آمد. اعتبارسنجی ابزاری است که کسب‌وکارها با بهره بردن از آن می‌توانند از بروز مطالبات معوق پیشگیری کنند. اما این به این معنا نیست که با استفاده از اعتبارسنجی می‌توان ریسک اعتباری را به صفر رساند. اعتبارسنجی از اطلاعات گذشته و فعلی مشتریان بهره می‌گیرد تا رفتار آینده آنان را پیش‌بینی کند؛ اما تضمینی بابت عمل به تعهدات مشتری در آینده نخواهد داد.
به‌طور کلی با بهره‌گیری از اعتبارسنجی تنها می‌توان تعیین کرد که پرداخت چه میزان اعتبار به کدام مشتری، با ریسک کمتری همراه است. اعتبارسنجی امکان سنجش تمام این موارد را همگام با استراتژی‌های کسب‌وکار امکان‌پذیر کرده است.
در دنیا، سازمان‌های اعتبارسنجی جهت بررسی سطح ریسک مشتریان ایجاد شده‌اند که اطلاعات جامعی را از مشتریان گردآوری کرده و با تعریف استانداردهای خود، امتیاز اعتباری مشتریان را تعیین می‌کنند. اما در کشور ما با توجه به عدم وجود داده‌های یکپارچه، کسب‌وکارها به اعتبارسنجی داخلی خودشان روی آورده‌اند. برخی از بانک‌ها و لِندتک‌ها به‌صورت مستقل سیستم‌هایی را برای اعتبارسنجی افراد توسعه داده‌اند که به فراگیری سیستم اعتبارسنجی کمک کرده است. از سوی دیگر، تعداد زیادی از افراد جامعه به علت عدم توانایی در دریافت تسهیلات کلان بانک‌ها و موسسات، رفتار و سابقه‌ای از خود به جای نگذاشته‌اند. در نتیجه درباره عملکرد مالی آنان گزارشی در دسترس نیست. از این رو، بانک‌ها و لندتک‌هایی که تمایل به ارائه تسهیلات خرد به این گروه از مشتریان را دارند، سازوکارهای اعتبارسنجی را متناسب با کسب‌وکار خود ایجاد کرده‌اند تا از این طریق همراه با ارائه تسهیلات و اعتبار به همه اقشار جامعه از ریسک‌های اعتباری و افزایش نرخ نکول، خود را مصون نگه دارند. این دقیقا همان کاری است که در ویپاد؛ ترا‌بانک پاسارگاد صورت می‌گیرد.
با ارائه مجموعه خدمات تسهیلاتی ویپاد به مشتریان و نیز رشد قابل توجه درخواست‌های مشتریان به دریافت این محصولات، شناخت مشتریان اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
به‌منظور دست‌یابی به این هدف و به‌عنوان اقدام پیشگیرانه، سیستم اعتبارسنجی ویپاد طراحی شده است. سیستم اعتبارسنجی ویپاد که در برگیرنده مجموعه‌ای از چندین سرویس است، جهت بررسی دو رویکرد توانایی و تمایل مشتری به بازپرداخت بدهی (اقساط) طراحی شده که هر یک از این سرویس‌ها رفتاری از مشتری را مورد ارزیابی قرار داده و در نهایت، در قالب گزارش اعتبارسنجی ارائه می‌شود.
ویپاد این فرایند را بدون نیاز به مراجعه حضوری برای مشتریان خود انجام می‌دهد. مشتریان ویپاد می‌توانند از هر نقطه کشور، در هر زمان دل‌خواه، طی تنها چند دقیقه، اعتبارسنجی شده و چنانچه شرایط دریافت هر یک از تسهیلات ویپاد را داشته باشند، بر‌اساس نتیجه اعتبارسنجی، تسهیلات را در لحظه دریافت کنند.
در سیستم اعتبارسنجی ویپاد، به‌منظور ارزیابی مشتریان از دو دسته داده استفاده می‌شود:
تلاش ما در ویپاد بر آن است تا با بهینه‌سازی مداوم فرایند اعتبارسنجی، هر روز بیشتر و بهتر به ارائه تسهیلات آنلاین بپردازیم.